کد مطلب:9474 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

در كتاب مفاتيح الجنان و مانند آن ثواب هاي بسياري براي برخي دعاها و اعمال ذكر شده است. آيا به همين راحتي شخصي كه سال ها گناه كرده است، با خواندن دعايي يا انجام عمل مستحبي خاصي همة آن ها بخشيده مي شود؟!

اجر و ثواب بر دو قسم است: استحقاقي و تفضلي.

اجر و مزدي كه خداوند به مقتضاي حكمت خود در مقابل هر يك از اعمال صالح - واجب يا مستحب- قرار داده ثواب استحقاقي است.

ثوابي و فضيلتي را كه زايد از مقدار مقرّر و ناشي از مشيّتي است كه ريشه در رحمت و كرامت دارد و خداوند از فضل خود به بندگان صالح مرحمت مي فرمايد، ثواب تفضلي گويند.

ثواب ها و فضيلت هايي كه براي عبادات، اذكار و ادعيه و قرائت قرآن و غير آن در كتاب ها و روايات آمده، برخي ناظر به ثواب هاي استحقاقي است ولي بيشتر آن ها ثواب هاي تفضلي را بيان نموده است.

جهت شفاف و روشن گشتن حقيقت تذكر سه نكته لازم به نظر مي رسد:

1- شأن واهميت هر عملي به ميزان دارا بودن حقيقت و به اعتبار روح آن عمل است.

همان طوري كه بدن بي روح، حيات و شأني ندارد، صورت عبادات به تنهايي و بدون شرايط و آداب آن ارزشي ندارد. به بيان ديگر: اجر و ثواب اعمال موقوف به قبولي آن است و قبولي دعا و عبادات، آداب و شرايطي دارد. يكي از آن ها، اخلاص است كه داراي درجات و مراتبي است، تا مي رسد به مرتبه اي كه به قول اميرالمؤمنين(ع)، عبادت را نه به خاطر ترس از عذاب جهنم انجام مي دهد و نه به خاطر طمع به بهشت، بلكه خداوند را مستحق عبادت شناخته است و اگر بهشت و جهنم هم نبود عبادت مي كرد.

بديهي است كه ميان ميزان عنايات تفضلي و ميزان معرفت و درجة اخلاص اشخاص رابطه اي مستقيم وجود دارد. ثواب ها و فضايلي كه براي برخي عبادات، اذكار و ادعيه و قرائت سوره هاي قرآن در مفاتيح يا ساير كتب و روايات ذكر شده، ناظر به عباداتي است كه به نحو اتمّ و اكمل انجام گيرد و همة آداب و شرايط آن محقق گردد.

2- اگر چه خواندن اذكار و ادعيه و قرآن در هر حال ثواب دارد و در دراز مدت اثر وضعي روي قلب و روح انسان مي گذارد ولي ثواب اصلي و تأثير عمقي زماني است كه موجب بيداري دل و خروج از غفلت و ظلمت ظلالت گردد.

به بيان ديگر: آن همه ثواب هايي كه نقل شده، هرگز مفهومش اين نيست كه انسان آن ها را به صورت اوراد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت كند، بلكه خواندن براي فهميدن، و فهميدن براي انديشيدن، و انديشيدن براي عمل است، مثلاً تأكيد فراوان بر تلاوت سورة حمد به اين خاطر است كه توجه و تدبّر در محتواي آن، به انسان روح و ايمان مي بخشد؛ او را به خدا نزديك مي كند؛ صفاي دل و روحانيت مي آفريند؛ ارادة انسان را نيرومند و تلاش او را در راه خدا و خدمت به خلق افزون مي سازد و ميان او و گناه فاصله مي افكند.[40]

3- بر اساس إنّما يتقبّل الله من المتقين[41] و إنّما الاعمال بالبيّنات،[42] هيچ عملي بدون ايمان، تقوا و قصد قربت پذيرفته نيست چنان كه هيچ گناهي بدون توبة كامل مورد عفو و بخشش قرار نمي گيرد. اگر شرايط چهارگانة توبة كامل تحققق يابد، بر پاية حديث نبوي التائبِ من الذنب كم لا زنب له[43] همة گناهان گذشته اش محو مي گردد. اگر از آن مرحله نيز بالاتر رود و مراتب لازم را طي كند و به درجه استغفار علييّن[44] و كمال توبه برسد، علاوه بر بخشش گناهان، سيئات نيز به حسنات[45] تبديل مي گردد.

[40] تفسير نمونه، ج1، ص 5.

[41] مائده (5) آية27.

[42] الحرالعاملي، الوسايل الشيعه، ج 4، ص 711.

[43] تفسير نمونه، ج 19، ص 505.

[44] نهج البلاغة فيض الاسلام، حكمت 409.

[45] فرقان (25) آية 70.